Czym jest HPV?
Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV, Human Papilloma Virus) to wirus z rodziny Papillomawirusów. Istnieje około 100 typów tego wirusa, z których część może być przyczyną łagodnych zmian w postaci brodawek na skórze, część powstawania łagodnych zmian w postaci kłykcin kończystych, a część przyczyną powstawania nowotworów złośliwych, takich jak rak szyjki macicy (RSM).
HPV a rak szyjki macicy
Według aktualnej wiedzy zakażenie typem onkogennym wirusa brodawczaka ludzkiego (human papillomavirus HPV) jest najważniejszym czynnikiem ryzyka, prowadzącym do rozwoju kolejno dysplazji i raka szyjki macicy. Aktualnie wyróżnia się 13 typów HPV, które wiążą się z wysokim ryzykiem inicjacji kancerogenezy. Są to typy: 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 68.
Jakie są czynniki ryzyka rozwoju raka szyjki macicy (RSM)?
Do głównych czynników ryzyka rozwoju RSM zalicza się:
przewlekle zakażenie HPV (human pappiloma virus) typu 16 i 18 lub innymi typami wysokoonkogennymi,
wiek,
wczesne rozpoczęcie współżycia,
dużą liczbę partnerów płciowych,
dużą liczbę porodów,
wieloletnie palenie tytoniu,
niski status socjoekonomiczny,
śródnabłonkową neoplazję szyjki (CIN) w wywiadzie.
Do prawdopodobnych czynników rozwoju RSM zalicza się:
wieloletnie stosowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych,
dietę ubogą w antykoagulanty,
zakażenie HIV,
częste nieleczone stany zapalne pochwy wywołane przez Chlamydia trachomatis czy Neisseria gonorrhoeae.
HPV jako choroba przenoszona drogą płciową
Zakażenia HPV należą do najczęstszych infekcji przenoszonych drogą płciową. Ludzki wirus brodawczaka jest wirusem proliferacyjnym, co oznacza, że namnaża się on tylko w komórkach proliferujących. Dlatego też, przewlekłe i nawracające stany zapalne w obrębie narządów płciowych, szczególnie u kobiet, sprzyjają rozwojowi zakażenia HPV.
Dla seksualnie aktywnych mężczyzn i kobiet ryzyko zakażenia HPV w ciągu całego życia wynosi przynajmniej 50%. Rak szyjki macicy jest drugą co do częstości (po raku piersi) przyczyną zachorowań na raka u kobiet w krajach rozwiniętych, drugą co do częstości występowania postacią raka u kobiet poniżej 45. roku życia i trzecią najczęstszą przyczyną zgonu kobiet z powodu raka na świecie.
Polska ma niestety jeden z najwyższych wskaźników zachorowalności i umieralności na raka szyjki macicy (RSM) wśród państw Unii Europejskiej. RSM jest drugim po raku piersi najczęstszym nowotworem złośliwym, występującym u kobiet. Rocznie notuje się ok. 4 tys. nowych zachorowań. Umiera z tego powodu ok. 2tys. Polek. Obserwowany jest wzrost zachorowań u coraz młodszych kobiet.
Typy wirusa HPV
Wirusy HPV narządów płciowych podzielono na 3 grupy: wirusy wywołujące łagodne zmiany o niskim ryzyku onkogennym (typy 6 i 11), wirusy niosące umiarkowane ryzyko potencjalnego działania rakotwórczego (typy 33, 35, 39, 40, 43, 51–56 i 58) oraz wirusy związane z wysokim ryzykiem, które mogą prowadzić do rozwoju raka zarówno w obrębie narządów płciowych, jak i błon śluzowych (typy 16 i 18).
Przebieg choroby
Zakażenie wirusem HPV błon śluzowych może przebiegać w postaci utajonej (latentnej, bezobjawowej), subklinicznej i klinicznej. Objawem klinicznym zakażenia są widoczne gołym okiem brodawki, natomiast infekcja utajona jest możliwa do wykrycia jedynie po wykonaniu testu na obecność DNA HPV. Subkliniczne zakażenie HPV można zdiagnozować na podstawie badania kolposkopowego i cytologicznego. Większość infekcji HPV ma postać utajoną.
Brodawki narządów płciowych
Kłykciny kończyste (brodawki weneryczne) są to zmiany zlokalizowane na skórze i błonach śluzowych narządów płciowych, wywoływane przez następujące typy wirusa brodawczaka ludzkiego: 6, 11, 30, 42, 43, 44, 45, 51, 52, 54. Podstawową drogą przenoszenia HPV jest kontakt seksualny. Transmisja choroby podczas stosunku wydaje się względnie częsta – aż 73 proc. partnerów seksualnych osób z klinicznie widocznym zakażeniem HPV narządów płciowych również wykazuje objawy zakażenia. Okres wylęgania wynosi 1–6 miesiące. Okres utajenia może trwać od kilku miesięcy do kilku lat. Zakażenie HPV może obejmować wszystkie okolice narządów płciowych, w tym okolicę okołoodbytową, krocze i otaczającą skórę. W większości przypadków pacjenci, u których występują zmiany okołoodbytnicze, będą także mieć zmiany w odbytnicy. Brodawki pojawiają się zwykle jako miękkie, wilgotne, drobne, różowe lub szare polipy, które mogą być uszypułowane i występować w grupach. Niektóre zmiany, zwłaszcza kłykciny okołoodbytnicze, mogą zlewać się w twory wegetatywne, przypominające kalafiory lub mogą mieć wydłużone łodygi (szypuły).
U mężczyzn kłykciny rozwijają się zwykle w miejscach ciepłych i wilgotnych: w worku napletkowym, w rowku zażołędnym, w ujściu cewki i na trzonie prącia oraz mosznie.
U kobiet występują na sromie (przedsionek, wargi mniejsze i większe), ścianie pochwy i szyjce macicy. U homoseksualistów są szczególnie częste w okolicy odbytu i odbytnicy, a u osób z upośledzeniem odporności mogą mieć ciężki przebieg i być trudne do leczenia.
Czas wzrostu brodawek jest różny. Ich wzrost przyspiesza ciąża, upośledzenie odporności lub maceracja skóry.
W większości przypadków brodawki okolicy odbytu i narządów płciowych są bezobjawowe, jednak sporadycznie wywołują świąd, pieczenie, ból i krwawienie. Kłykcinom zewnętrznym mogą towarzyszyć zakażenia szyjki macicy lub cewki moczowej.
Brodawki narządów płciowych rozpoznaje się rocznie na świecie u około 30 mln chorych, a w Polsce są one przyczyną ponad 30% przyjęć w poradniach chorób przenoszonych drogą płciową. Leczenie zmian brodawkowych jest bardzo bolesne i długotrwałe.
Źródła:
K.Mikołajczyk, R. Żaba, Zakażenia HPV jako problem kliniczny, Przew Lek 2005; 5: 38-47
L. Hirnle, Zakażenia wirusami HPV – problem medyczny i społeczny, Gin Prakt 2009; 4: 8-12
