Choroby piersi są jednymi z najczęstszych przyczyn zgłaszania się kobiet do lekarzy onkologów. Wraz z rosnącą liczbą zachorowań na nowotwory, wzrasta również świadomość potrzeby badania się przez kobiety w różnym wieku. Już niewielkie zmiany w piersiach powinny wzbudzać naszą czujność i niepokój. Piersi kobiety przez całe życie poddawane są oddziaływaniu hormonów, zmieniają się wraz z wiekiem, a zmianom tym towarzyszyć mogą nieprawidłowości. Profilaktyka, jaką jest samobadanie piersi, pozwala na zdiagnozowanie choroby już w jej wczesnym stadium, jednak nie można zapominać o regularnych badaniach ultrasonograficznych.
Jednymi z najczęściej spotykanych zmian w obrębie sutków i piersi są gruczolakowłókniaki i torbiele. Gruczolakowłókniak jest łagodnym guzem piersi, który występuje stosunkowo często i nie daje przerzutów na inne organy, jednak zawsze powinien być poddawany badaniom lekarskim i systematycznym kontrolom. Gróczolakowókniaki występują najczęściej u kobiet w wieku pomiędzy 25 a 35 rokiem życia.
Rozpoznanie gruczolakowłóknia
Ten łagodny nowotwór piersi zbudowany jest z tkanki gruczołowej i włóknistej. Jego rozpoznanie możliwe jest poprzez samobadanie piersi. Wyczuwany jest zazwyczaj jako okrągły, regularny, gładki i dość twardy guzek. Z reguły osiąga wielkość od 1 do 3 cm i otoczony jest torebką. Tego rodzaju nowotwory rozpoznawane są u młodych kobiet, a nawet u dziewcząt w okresie pokwitania. Gruczolakowłókniak składa się z różnych zmian śluzowatych, w obrębie których rozpoznawane są elementy nabłonkowe. Ten rodzaj nowotworu jest łatwy do rozpoznania ze względu na obraz, jaki daje wynik badania ultrasonograficznego. Ma wyraźnie zaznaczone w stosunku do otaczających go tkanek granice.
Przyjmuje się, że gruczolakowłókniak jest guzem, który nie złośliwieje. Jednak jego rozpoznanie ważne jest dlatego, że z czasem w jego obrębie mogą pojawiać się inne formy złośliwych nowotworów. I choć część tego typu form z czasem ulega regresji, należy je usuwać, by nie dopuścić do ich zwapnienia czy metaplazji. Kobiety, u których rozpoznano tę formę nowotworu powinny poddać się zabiegowi usunięcia guza wraz z torebką, w której się znajduje. Gruczolakowłókniaki mają również tendencję do nawrotów – zwłaszcza gdy po usunięciu guza pozostanie fragment torebki, w której się on znajdował.
Gruczolakowłókniak olbrzymi gruczolakowłóknia
Oprócz klasycznej formy tego guza, pojawiają się również sporadycznie jego inne, bardziej niebezpieczne odmiany – jedną z nich jest gruczolakowłókniak młodzieńczy (olbrzymi). Guz ten występuje u dziewcząt między 11 a 20 rokiem życia i prowadzi do deformacji piersi. Rozpoznaje się go, gdy osiąga rozmiar powyżej 5 cm. W przypadku młodzieńczej formy tego nowotworu zaleca się usunięcie guza, jego torebki oraz niewielkiego marginesu zdrowych tkanek. Ryzyko zezłośliwienia gruczolakowłókniaka szacowane jest na 2-3 %. Należy na to zwrócić szczególną uwagę w przypadku kobiet, u których wykryto również zwapnienia, zmiany cystyczne czy też zrosty brodawkowate. W sytuacji, gdy zmiana w obrębie piersi szybko się powiększa, ma słabo zaznaczony kształt, nieregularne granice lub przestrzenie płynowe w swoim obrębie, wówczas wzrasta podejrzenie procesu nowotworowego.
Istnieją również sytuacje, w których wzrost gruczolakowłókniaka nie jest związany ze zmianami nowotworowymi. Dotyczy to kobiet będących w ciąży, stosujących hormonalną terapię zastępczą czy antykoncepcję hormonalną. Nie eliminuje to jednak ryzyka, które może pojawić się w każdym momencie, a także nie zwalnia z profilaktycznego samobadania piersi.
Profilaktyka i diagnostyka gruczolakowłóknia
Jedyną możliwą do zastosowania samodzielnie profilaktyką w przypadku guzów piersi jest samobadanie. Szczególną rolę odgrywa, zwłaszcza w przypadku młodych dziewcząt lub kobiet, świadomość budowy swojego ciała oraz ryzyka, jakie niosą ze sobą wszelkie zmiany pojawiające się w obrębie piersi. Bardzo istotna w tym wypadku jest wizyta u ginekologa, który może pokazać jak w prawidłowy sposób wykonywać samobadanie piersi.
Jeżeli zmiana jest wyczuwalna, to w bardzo wielu przypadkach zostaje ona wykryta przez pacjentki właśnie podczas samokontroli. Następnym etapem diagnostycznym jest badanie ultrasonograficzne. W przypadku, gdy zmiana jest wyczuwalna, a pacjentka jest w wieku poniżej 35 roku życia lub jest w ciąży, wówczas zaleca się jedynie badanie ultrasonograficzne. Natomiast, gdy pacjentka przekroczyła 35 rok życia, a zmiany nie zostały wykryte w badaniu przedmiotowym, wtedy zaleca się również przeprowadzenie dodatkowego badania, jakim jest mammografia.
Obraz uzyskany podczas badań ultrasonograficznych jest dosyć typowy. Dlatego też rozróżnienie gruczolakowłókniaka od zmian cystycznych czy nowotworowych piersi, nie jest zbyt trudne. Jednak nie należy stawiać diagnozy tylko i wyłącznie na podstawie jednego przeprowadzonego badania. Do analizy trudnych diagnostycznie zmian zaleca się przeprowadzenie tomografu komputerowego lub rezonansu magnetycznego z podaniem kontrastu, dzięki któremu zmiany zostaną uwidocznione na obrazie.
Kolejnym ewentualnym krokiem procesu diagnostycznego jest oczywiście pobranie materiału do badania histopatologicznego. Pozwala to na najbardziej wiarygodną i przede wszystkim ostateczną ocenę sytuacji. W tym celu przeprowadza się tzw. biopsję. Wyróżnia się kilka jej rodzajów, najczęściej jednak stosuje się: biopsję igłową mammotomiczną HH oraz otwartą biopsję chirurgiczną. Jeżeli jest to tylko możliwe, to najpierw poddaje się pacjentkę biopsji mammotomicznej, która jest zdecydowanie mniej inwazyjna, szybsza i pozostawia jedynie kilkumilimetrową bliznę. Biopsja ta pozwala na usunięcie całej, aczkolwiek niewielkiej zmiany. Większe zmiany wymagają ingerencji chirurgicznej. W trakcie zabiegu pobrania materiału do badania może okazać się, że biopsja igłowa musi zostać zamieniona na ingerencję chirurgiczną, gdyż wymaga tego sytuacja.
Leczenie gruczolakowłóknia
Gruczolakowłókniaki nie powodują bezpośrednio zwiększenia ryzyka zachorowania na złośliwą odmianę raka piersi, jednak zaleca się ich usunięcie. Przede wszystkim dlatego, że zmiany te z czasem mogą zmienić swoje rozmiary do naprawdę dużych guzów. Może to mieć miejsce w okresie zwiększonej produkcji hormonów lub zaburzeń hormonalnych (ciąża, przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych). Pomimo, że te łagodne formy nowotworów nie stanowią bezpośredniego niebezpieczeństwa dla życia kobiety, nie gwarantuje to jednak braku ryzyka. W każdej chwili bowiem w pobliżu łagodnego guza piersi może pojawić się złośliwa odmiana nowotworu, na co nie ma wpływu istniejąca już, łagodna zmiana. Tak naprawdę decyzja o usunięciu lub pozostawieniu gruczolakowłókniaka podejmowana jest indywidualnie przez pacjentkę po przeprowadzeniu badań i konsultacji z lekarzem. Należy pamiętać, że usunięcie gruczolakowłókniaka nie gwarantuje braku nawrotów tej choroby. Z tego też powodu, każda pacjentka, bez względu na podjętą decyzję o usunięciu lub pozostawieniu zmiany, powinna systematycznie zgłaszać się na kontrolne badania, przynajmniej co 3-6 miesięcy. Z czasem odstępy pomiędzy badaniami można zwiększyć.
Źródła:
1. Breast Cancer Treatment Guidelines for Patients-Polish, National Comprehensive Cancer Network (NCCN) i American Cancer Society (ACS), Wersja IV, Wrzesień 2002.
2. J. J. Maj, Łagodne zmiany w sutku, [online], [dostęp 9.10.13], dostępny w Internecie <http://www.medic.hg.pl/Lagodne%20zmiany%20w%20sutku%202.pdf>
3. M. Szopińska, K. Szopiński, Współczesne poglądy na diagnostykę obrazową i biopsję zmian ogniskowych sutka, [W:] Diagnostyka i biopsja zmian ogniskowych sutka, Tom 2, Nr. 3, s. 273-288
