Kak pokazują statystyki problem nadżerki szyjki macicy dotyka 25% kobiet. Oznacza to, że jedna na cztery kobiety cierpi na chorobę, która wykryta we wczesnej fazie rozwoju jest całkowicie wyleczalna. Jednocześnie nieleczona nadżerka prowadzić może do rozwinięcia się nowotworu szyjki macicy. By ustrzec się raka wystarczy raz w roku wykonywać badanie cytologiczne.
Nadżerka: przyczyny powstawania
Przyczynami powstawania nadżerki, czyli ubytku w błonie śluzowej szyjki macicy, zazwyczaj są długotrwałe bakteryjne stany zapalne, grzybica, zakażenie rzęsistkiem pochwowym lub uszkodzenia mechaniczne. Nadżerka może być również wynikiem zarażenia wirusem HPV odpowiedzialnym za wystąpienie raka szyjki macicy.
Jako jeden z czynników sprzyjających rozwojowi nadżerki wskazuje się również zaburzenia hormonalne. Szacuje się, że nadżerka jest początkową fazą nowotworu w 1,5-2,5% przypadków i we wczesnej fazie raka występuje u 95% kobiet. Nadżerka jest zmianą chorobową w pochwowej części szyjki macicy, która wyglądem przypomina czerwoną, intensywną plamę.
Ubytki w błonie śluzowej podzielić możemy na trzy typy. Jeden z nich to nadżerka prawdziwa (właściwa), która charakteryzuje się głębokimi zmianami w podścielisku szyjki macicy oraz ubytkami w nabłonku powierzchniowym tarczy części pochwowej. Czasem przypomina owrzodzenie i wywoływana jest przez infekcje i urazy mechaniczne.
Drugim rodzajem nadżerki jest nadżerka gruczołowa (rzekoma), która ma znacznie poważniejszą formę. Ten rodzaj nadżerki nie jest bowiem w pełni wyleczalny. Wynika to z obecności na tarczy pochwy nabłonka gruczołowego, który ponownie może ulegać epidermizacji. Na ten typ nadżerki cierpi najwięcej kobiet. Jego przyczyną są zmiany hormonalne podczas cyklu.
Nadżerka wrodzona jest to typ nadżerki, która pojawia się u dojrzałych kobiet. Przyczyną jej powstawania jest zazwyczaj wieloletnie przyjmowanie antykoncepcji hormonalnej, a także porody i poronienia.
Objawy nadżerki szyjki macicy
Nadżerka szyjki macicy jest bardzo trudna do zdiagnozowania przez samą kobietę. Najczęściej bowiem występuje bezobjawowo, ale w niektórych przypadkach nadżerce mogą towarzyszyć upławy o barwie białej lub żółtej, bule podbrzusza lub krzyża oraz krwawienia kontaktowe.
Diagnoza i rozpoznanie odbywa się zazwyczaj w gabinecie lekarskim przez takie badania jak: obserwację wziernikiem, wynik badania cytologicznego i badania Grama. Nadżerkę zdiagnozować można również za pomocą kolonoskopii: badania ultrasonograficznego, dzięki któremu obraz szyjki macicy widoczny jest w dużym powiększeniu na ekranie monitora. Diagnoza musi łączyć się z natychmiastowym podjęciem leczenia.
Leczenie
Terapia nadżerki szyjki macicy jest bardzo złożona i nie zawsze wygląda tak samo. Wiele zależy przede wszystkim od tego w jakim stanie i fazie choroby jest szyjka macicy i jak zaawansowany jest ubytek w błonie śluzowej. Nie bez znaczenia jest również to, czy kobieta już rodziła.
W przypadku delikatnych nadżerek u kobiet, które jeszcze nie maja dzieci, terapia często ogranicza się jedynie do obserwacji stanu pacjentki oraz stosowaniu dopochwowych środków przeciwzapalnych lub globulek. Jeśli pacjentka przechodzi poważniejszą formę nadżerki stosuje się bardziej inwazyjne, ale niezwykle skuteczne formy leczenia.
Wypalanie chorych tkanek
Jedną z najczęściej stosowanych zabiegów mających na celu usunięcie nadżerki jest elektrokoagulacja, czyli wypalenie nadżerki za pomocą iskry elektrycznej. I choć wydawać by się mogło, że jest to zabieg mogący wywołać ból, jest on raczej nieodczuwalny. Jedynymi wadami towarzyszącymi tej metodzie leczenia jest odczuwanie przez niektóre kobiety pieczenia oraz negatywnych efektów związanych z działaniem samego prądu.
W niektórych przypadkach stosuje się krótkotrwałe znieczulenie, ale zwykle obywa się bez niego – sam zabieg trwa bowiem bardzo krótko, około kilku minut. Wypalenie chorych tkanek jest bardzo skuteczną metodą leczenia nadżerki, jednak największą obawą przed wykonaniem zabiegu są blizny na szyjce macicy, które powstają w procesie gojenia się rany. W niektórych przypadkach mogą one być przyczyną problemów z zajściem w ciążę, lub problemów podczas samego porodu.
Minusem może być również dość długi proces gojenia się rany. Towarzyszy mu bowiem duża ilość upławów o nieprzyjemnym zapachu. Jest to jednak pozytywny objaw, który towarzyszy prawidłowemu procesowi gojenia.
Zabieg elektrokoagulacji wykonywany jest zazwyczaj u kobiet, które już rodziły.
Leczenie zamrażaniem
Inną metodą mającą na celu usunięcie chorej tkanki jest kriokoagulacja. Jako, że jedynym sposobem wyleczenia nadżerki jest jej usunięcie, zasada jest podobna jak w przypadku elektrokoagulacji, z tą różnicą, że na tkanki działa się ciekłym azotem. Specjalnym urządzeniem wprowadza się na chore miejsce azot o bardzo niskiej temperaturze.
W ten sposób doprowadza się do martwicy chorych tkanek. Tak jak w przypadku wypalania nadżerki, i w tym przypadku zabieg trwa kilka minut a samo dochodzenie do wygojenia się rany zajmuje od półtorej do dwóch miesięcy.
Ta metoda jest równie skuteczna, co wypalanie, powoduje jednak mniej powikłań. Kriokoagulacja nie jest tak powszechnie stosowana jak elektrokoagulacja, jednak coraz częściej proponuje się ją pacjentkom cierpiącym na nadżerkę.
Laser a nadżerka
By zapobiegać powstawaniom blizn, a tym samym problemów z zajściem w ciążę i uniknąć komplikacji okołoporodowych dla młodych kobiet opracowano inną metodę leczenia nadżerki: fotokoagulację. Ten sposób leczenia polega na użyciu promieniowania podczerwonego.
Chore tkanki, które wystawione zostają na światło lasera, odparowują wodę. Światłowód przyłożony do nadżerki powoduje wyciśnięcie krwi a następnie wypuszcza impuls. Długość zabiegu szacuje się w zależności od wielkości nadżerki, a co za tym idzie ilości wypuszczanych impulsów. Zazwyczaj nie trwa on dłużej niż kilka minut.
Fotokoagulacja zalecana jest przy terapii dość płytkich nadżerek, które znajdują się we wczesnym stadium rozwoju. To całkowicie bezbolesna metoda walki z chorymi tkankami. Dużą zaletą tej metody leczenia jest również znacznie krótszy proces gojenia się rany – zajmuje to około 2 tygodnie. W tym czasie należy jednak szczególnie dbać o higienę oraz przez dwa, trzy cykle nie używać tamponów oraz zachować abstynencje seksualną.
Nadżerka podczas ciąży
Ubytki w błonie śluzowej szyjki macicy diagnozowane są również u kobiet w ciąży. Zazwyczaj wiadomość o nadżerce powoduje duży stres związany z obawą o dalszy przebieg ciąży i porodu. Objawami nadżerki, jakie mogą pojawić się w tym czasie są zazwyczaj drobne krwawienia po wizycie u lekarza ginekologa lub bezpośrednio po stosunku.
Gdy u kobiety w ciąży zdiagnozuje się nadżerkę, należy wykonać cytologię w celu stwierdzenia jak zaawansowana jest zmiana w błonie śluzowej. Jeżeli jest to niewielka nadżerka w początkowym stadium, nie ma przeciwwskazań do zastosowania leczenia środkami przeciwzapalnymi. Gdy jednak okaże się, że nadżerkę należy usunąć, można z powodzeniem zastosować zabieg fotokoagulacji.
Wiele zależy od czynników indywidualnych. Czasem lekarz prowadzący decyduje się na odłożenie zabiegu do momentu urodzenia dziecka. Przez ten czas nadżerkę leczy się farmakologicznie.
Profilaktyka i systematyczne badania
Nadżerka może być pierwszym symptomem raka szyjki macicy. Nieleczona czasem przeradza się w komórki nowotworowe – dlatego tak ważna jest profilaktyka i regularne wykonywanie badań cytologicznych, zwłaszcza, że nadżerka jest stosunkowo łatwym do wyleczenia schorzeniem. Coroczne, cykliczne wykonywanie badań, ma na celu stwierdzenie w jakim stadium choroby znajduje się kobieta. Stopień I jest najbardziej pożądanym wynikiem. Świadczy o tym, iż rozmaz badania zawierał jedynie prawidłowe komórki. Stopień II jest najczęściej diagnozowanym wynikiem badania cytologicznego. Świadczy o tym, iż obok zdrowych komórek, pojawiły się również komórki zapalne. Już na tym etapie potrzebne jest zastosowanie leczenia – zazwyczaj za pomocą środków dopochwowych. Stopień III ujawnia komórki, które mają cechy dysplazji – zmian przedrakowych. By określić stopień zmian należy wykonać dodatkowe badania. Stopień IV świadczy o wykryciu komórek noszących cechy raka płaskonabłonkowego przedinwazyjnego. Ostatni z wyników: V oznacza, że rozmaz zawiera komórki nowotworowe.
Kobiety regularnie odwiedzające gabinety ginekologiczne zazwyczaj poddają się badaniom cytologicznym. Warto pamiętać również o corocznych akcjach walki z rakiem szyjki macicy, podczas których za darmo poddać się można takim badaniom.
Źródła:
1. Brębrowicz Grzegorz, Nadżerka części pochwowej szyjki macicy w wieku rozwojowym, Nadżerka części pochwowej szyjki macicy w wieku rozwojowym, w: Położnictwo i ginekologia, PZWL, Warszawa 2010
2. Polska Zofia, Co to jest nadżerka szyjki macicy i czy należy się jej obawiać? [publikacja online]
3. Maj Jarosław, Nadżerka [publikacja online]
4. Paweł Knapp, Rola kolposkopii w wykrywaniu raka szyjki macicy [publikacja online]
