Upławy, czyli nieprawidłowa wydzielina z pochwy, są, obok świądu i uczucia pieczenia pochwy i sromu, jedną z najczęstszych przyczyn wizyt kobiet u ginekologa. Pojawienie się upławów świadczy zazwyczaj o istnieniu infekcji w obrębie układu moczowo-płciowego. Należy jednak mieć na uwadze, że czasem upławy są objawem naturalnych zmian zachodzących w organizmie kobiety. W przypadku zaobserwowania u siebie nietypowej wydzieliny z pochwy najrozsądniej jest udać się możliwie szybko do lekarza ginekologa, który po przeprowadzeniu wywiadu i badań będzie mógł postawić odpowiednią diagnozę.
Pojawienia się upławów nie można lekceważyć, podobnie jak nieprzyjemnego, nietypowego zapachu z okolic intymnych, który także bywa często sygnałem rozwijającego się zakażenia.
Poniżej przedstawiono główne rodzaje upławów oraz ich prawdopodobne przyczyny.
Białe, serowate upławy o gęstej konsystencji
Białe upławy, których konsystencję określić można jako „serowata”, „konsystencja twarożku”, są zazwyczaj typowym objawem rozwijającej się infekcji grzybiczej w obrębie pochwy. Prawie zawsze bezpośrednią przyczyną tej choroby jest wzrost grzybów z rodzaju Candida (głównie: C. albicans, C. glabrata, C. tropicalis, C. crusei, C. parapsilosis). Przyczyną pośrednią jest natomiast zaburzenie naturalnej biocenozy pochwy, co otwiera drogę dla rozwoju grzybicy oraz innych infekcji intymnych. Zmiana pH pochwy może być następstwem wielu czynników, jest to np. antybiotykoterapia, stosowanie źle dobranej antykoncepcji hormonalnej, niewłaściwa higiena intymna prowadząca do wyjałowienia korzystnej naturalnej flory bakteryjnej (irygacje, zbyt silne, niewłaściwe środki myjące), obcisła bielizna dolna ze sztucznych tkanin.
W przebiegu grzybicy pochwy białym serowatym upławom towarzyszy przeważnie świąd, pieczenie i ogólna bolesność pochwy i sromu, może występować ból podczas oddawania moczu i w trakcie stosunku seksualnego.
Rzadziej grzybica pochwy objawia się poprzez upławy rzadkie i wodniste dające charakterystyczny białawy połysk pochwy i sromu.
Obfite, rzadkie, szaro-białawe upławy o „rybim zapachu”
Takie upławy są sygnałem do zbadania w kierunku waginozy bakteryjnej. Waginoza bakteryjna (bacterial vaginosis – BV) to zaburzenie równowagi mikrobiologicznej pochwy. Dysbakterioza taka polega na redukcji liczebności bakterii Lactobacillus spp. przy jednoczesnym nadmiernym namnażaniu się innych rodzajów bakterii, głównie Gardnerella vaginalis. Taka zmiana biocenozy pochwy jest niepożądana, ponieważ to właśnie bakterie Lactobacillus stanowią naturalną ochronę pochwy – zakwaszają środowisko w pochwie poprzez produkcję kwasu mlekowego. Charakterystycznym objawem BV jest zatem zmiana pH pochwy w kierunku nieprawidłowych wartości zasadowych (pH powyżej 4,5). Nieprzyjemny „rybi zapach” upławów jest natomiast efektem ubocznym uwalniania się amin biogennych (putrescyny, kadaweryny), co jest możliwe w powstałym zasadowym środowisku.
Obfite rzadkie szaro-białawe upławy o nieprzyjemnym zapachu mogą być jednak także objawem rzęsistkowicy, dlatego w celu postawienia prawidłowej diagnozy konieczne jest wykonanie specjalistycznych badań.
Żółto-zielonkawe upławy o nieprzyjemnym ostrym zapachu
Upławy tego rodzaju są często występującym objawem choroby zwanej rzęsistkowicą (trichomonadiosis). Nazwa pochodzi od wywołującej to schorzenie bakterii – rzęsistka pochwowego. Rzęsistek pochwowy ma zdolność przeżywania w kroplach niewyschniętej wydzieliny dróg rodnych zakażonej osoby i przenosi się na kolejną osobę w trakcie kontaktu seksualnego. Rzęsistkowica jest więc chorobą przenoszoną drogą płciową.
W przebiegu ostrej rzęsistkowicy pochwy żółtawo-zielonkawe upławy są przeważnie bardzo obfite, pieniste i cuchnące; występuje także świąd i pieczenie w pochwie, bolesne parcie na mocz i bóle w podbrzuszu.
Objawy rzęsistkowicy przewlekłej są podobne, lecz o słabszym nasileniu, a także mogą występować jedynie okresowo, np. bezpośrednio przed i po menstruacji.
Ropno-śluzowe upławy
Ropne upławy o śluzowatej konsystencji mogą być przejawem infekcji Chlamydia trachomatis (CT). Chlamydioza jest chorobą przenoszoną drogą płciową – zakażenie następuje poprzez stosunek seksualny, także oralny i analny. Szacuje się, że od 20 do 40 procent aktywnych seksualnie kobiet zakażonych jest Ch. trachomatis.
Inne, dodatkowe objawy chlamydiozy to pieczenie podczas oddawania moczu, bóle podbrzusza (gdy infekcja rozprzestrzeni się na jajowody), bóle okolicy lędźwiowej, gorączka, mdłości, krwawienia pomiędzy miesiączkami oraz ból w trakcie stosunku płciowego.
Chlamydioza to poważna choroba – nierozpoznana i nieleczona prowadzi do zapalenia narządów miednicy mniejszej, głównie mowa tu o zapaleniu błony śluzowej macicy, jajowodu/jajowodów, jajnika/jajników, narządów miednicy mniejszej kobiety (PID – Pelvic Inflammatory Disease) oraz strefy około-wątrobowej. Niestety chlamydioza bezobjawowa lub nierozpoznana tudzież nieleczona chlamydioza objawowa jest czynnikiem etiopatogenetycznym niepłodności szyjkowej i jajowodowej.
Należy zaznaczyć, że nie każda wydzielina z pochwy ma charakter patologiczny i wymaga leczenia. Normalna, prawidłowa wydzielina z pochwy jest bezbarwna, pozbawiona nieprzyjemnego zapachu. Jest produkowana, między innymi, przez gruczoły przedsionkowe większe, tzw. Gruczoły Bartholina, znajdujące się wewnątrz warg sromowych większych.
Ponadto kolor i konsystencja prawidłowej wydzieliny pochwowej zmienia się w zależności od fazy cyklu miesięcznego kobiety. W pierwszej fazie cyklu – do 8 dnia u większości kobiet występuje suchość pochwy. W fazie owulacyjnej, w połowie cyklu, śluz jest obfity, bezbarwny, ciągnący przez co chroni plemniki przed zabójczym kwaśnym odczynem dróg rodnych. W trzeciej, lutealnej fazie cyklu, aż do wystąpienia miesiączki śluz z kolei jest gęsty i grudkowaty, aby chronić pochwę przed niepożądanymi drobnoustrojami.
Wydzielina pochwowa zmienia się także na przestrzeni życia kobiety. U dziewczynek jest raczej skąpa, biała i bezwonna. U dziewcząt w wieku pokwitania ilość wydzieliny się zwiększa, co samo w sobie nie powinno niepokoić, jeżeli nie towarzyszy temu nieprzyjemny zapach, lub dolegliwości bólowe. W okresie przekwitania zmniejsza się ilość śluzu i zwiększa ryzyko wystąpienia tzw. suchości pochwy. U kobiet w wieku menopauzalnym, po zaniku miesiączki, śluz przestaje być wytwarzany i z tego powodu często pojawiają się w tym okresie życia zapalenia pochwy i zakażenia sromu.
Źródła:
Sullivan D.N. (red)., Ginekologia ambulatoryjna.,Wyd. Med Prakt: Kraków, 1998:17-36.
Barton S.E., Zakażenia sromu, zagadnienia ogólne i klasyfikacja., WPG 2001; s. 98-103.
H. Rotsztejn, A. Zalewska, Grzybice powierzchowne okolicy narządów płciowych u kobiet, w: „Przegląd Menopauzalny” 4/2005, s. 65–67.
Kaźmierczak W., Fiegler P., Węgrzyn P., Zakażenia grzybicze pochwy – diagnostyka, leczenie i zapobieganie nawrotom., Gin Prakt 2004, 12; 5: 28-31.
Perenc M., Zakażenia grzybicze pochwy i sromu w praktyce lekarza rodzinnego., Lek Rodz 2007;3:316-32.
A. Kuch, A. Szkaradkiewicz, Chlamydioza – diagnostyka i leczenie, w: „Przewodnik Lekarza” 12/2002, s. 88-92.
A. Nalewczyńska, A. Cendrowska, J. Kowalska, B. Szyszka, Zaburzenia biocenozy pochwy – postępowanie diagnostyczne oraz leczenie. Część I. Zakażenia bakteryjne, w: „Ginekologia Praktyczna” 3/2009, s. 33-36.
Romanik M.K. et. al., Waginoza bakteryjna – problemy terapii. w: Wiadomości Lekarskie 2007, LX, 1-2.
